Seyanto Hanlığı ve Tarihteki Yeri: Bozkırın Yükselen Gücü

9 Okunma — 13 Ekim 2025 15:17

bitigsel

Orta Asya’daki Türk kabileleri 7. yüzyılda Seyanto Hanlığı’nı kurdu. İç anlaşmazlıklar ve dış güçler Doğu Göktürk Kağanlığı’nı zayıflattı. Önemli bir bölgesel siyasi güç olan Seyanto Hanlığı hızla yükseldi. Bu, Birinci Göktürk Kağanlığı’nın çöktüğü bir geçiş dönemiydi. Hanlık altındaki federe kabileler, bozkırdaki iktidar boşluğu nedeniyle bağımsızlık arayışına girdiler. Tiele soyundan gelen Seyanto Hanlığı bağımsızlığını ilan etti ve Çin’deki Göktürkler ve Tang Hanedanlığı ile karmaşık bağlantıları vardı. Bozkırın siyasi dengesi önemli ölçüde değişti. Göktürk mirasındaki etkileri ve önemleri, yalnızca yirmi yıl kadar varlık göstermelerine rağmen onları Türk tarihinde önemli kılmaktadır. Bu hanlık, dönemin iktidar çatışmalarını ve Türk kabilelerinin bağımsızlığını örneklemektedir.

Seyanto Hanlığı’nın Kökenleri ve Yükseliş Süreci

Göktürk Kağanlığı döneminde, geniş bir coğrafi alana yayılmış olan Tiele kabile konfederasyonu, Seyantoları en güçlü ve savaşçı kabilelerden biri olarak içeriyordu. İç çekişmeler, veraset anlaşmazlıkları ve Çin’deki Tang Hanedanlığı’nın baskıcı politikaları nedeniyle Doğu Göktürk Kağanlığı 7. yüzyılın başlarında ciddi bir gerileme dönemine girdi. Tiele kabileleri bu iktidar boşluğundan yararlanarak Göktürk egemenliğine karşı bir bağımsızlık hareketi başlattı. Göçebe yaşam tarzları ve olağanüstü at ve okçuluk yetenekleri nedeniyle zaten Göktürk ordusunun çekirdeğini oluşturan Tieleler, kendi özgürlüklerini kazanmak için askeri uzmanlıklarını kullanmaktan çekinmediler. Seyantolar bu ayaklanmaya öncülük etmek için inisiyatif aldılar. Seyanto Hanlığı, kralı Yi’nan’ın Göktürklerden ayrılıp kendini kağan ilan ettiği 628 yılında resmen kuruldu. Seyantolar, Tang Hanedanlığı tarafından ortak düşmanları olan Doğu Göktürklere karşı stratejik bir müttefik olarak görülüyordu. “Barbarları kontrol etmek için barbarları kullanma” yaklaşımı, yani bozkır halklarını birbirine düşürme yaklaşımı, Tang sarayının politikasının temelini oluşturuyordu. Yi’nan Kağan’ın unvanını tanıdılar ve onu desteklediler çünkü Seyantolara verdikleri destek, tek ve güçlü bir bozkır imparatorluğunun yeniden yükselişini durdurmaya yönelik kararlı bir girişimdi. Hanlık, bu desteğin sonucunda Altay Dağları’ndan Gobi Çölü’ne kadar uzanan geniş bir toprak parçasının kontrolünü hızla ele geçirdi.

İnan Kağan Dönemi ve Seyanto Hanlığı’nın Zirvesi

Seyanto Hanlığı’nın refahı ve gücü, Yi’nan Kağan (628-645) döneminde zirveye ulaştı. Onun liderliği, Hanlığın askeri ve siyasi gücünü artırdı. Diğer Tiele kabilelerini koruyarak Yi’nan Kağan, Doğu Türk Kağanlığı’nın 630’da tek başına bozkır hükümdarı olarak çöküşünün ardından oluşan güç boşluğunu doldurdu. Yi’nan Kağan, Moğol Platosu’nun doğu Mançurya’dan batı Altay Dağları’na kadar olan önemli ticaret ve göç yollarını kontrol ediyordu. Bu dönemde Seyanto ordusu yüz binlerce atlıya ulaşarak komşularını tehdit etmeye başladı. Bu güç, sonunda Tang Hanedanlığı ile ilişkileri gerdi. İki dost cumhuriyetin Orta Asya hakimiyeti özlemleri çatışmalara yol açtı. Seyanto’nun ezici gücü, Tang İmparatoru Taizong’u endişelendirdi. Bu endişeler, Yi’nan Kağan’ın Tang sarayına Tang imparatorunun vasalı olarak değil, eşit bir hükümdar olarak evlenme teklif etmesiyle doruğa ulaştı. Bu öneri reddedilince Tang yönetimi, Seyantoları bastırmak için diplomatik ve askeri planlar geliştirdi ve diplomatik ilişkileri geri dönülmez bir şekilde bozdu. Yi’nan Kağan, bu zorluklara rağmen hanlığını bağımsız ve krallığını zirvede tutmayı başardı.

Hanlığın Zayıflaması ve Tarih Sahnesinden Çekilişi

Seyanto Hanlığı’nın çöküşü, Yi’nan Kağan’ın 645 yılında vefat etmesiyle başladı. Oğulları, vefatından hemen sonra taht kavgasına tutuştular. Yerine geçen oğlu Bazhuo (Pa-cho), iktidarı elinde tutmakta zorlandı ve hanlık içindeki diğer muhalif grupların ayaklanmalarıyla uğraşmak zorunda kaldı. Devletin askeri ve idari yapısı bu iç çatışma nedeniyle sekteye uğradı ve dış müdahalelere açık hale geldi. Seyanto Hanlığı’nın içine düştüğü bu karışıklık, Tang Hanedanlığı tarafından hızla istismar edildi. Seyanto Hanlığı arasındaki çatışmaları tırmandırıp askeri seferler başlatan İmparator Taizong, hanlığın otoritesini tamamen yok etme kararı aldı. 646’da önemli bir sefer sırasında Tang ordusu, Seyanto askerlerini kesin bir yenilgiye uğrattı. Bu yenilginin ardından hanlık dağıldı. Bir diğer Tiele kabilesi olan Uygurlar, Seyanto Hanedanlığı’nın çöküşünü kendi yükselişleri için bir fırsat olarak gördüler. Tang Hanedanlığı ile ittifak kurup Seyanto Hanlığı’na son darbeyi indirmelerine yardımcı olduktan sonra bozkırın yeni kralları oldular. Tang İmparatorluğu ve Uygur müttefikleri, Seyanto topraklarını böldüler. Kuruluşundan yaklaşık 20 yıl sonra, Seyanto Hanlığı kısa ama önemli bir tarihi yolculuğun ardından tarih sayfalarından silindi. Mirasları, bölgedeki Uygur Kağanlığı’nın nihai gelişiminin temelini oluşturdu.

ETİKETLER